Malatya'da kayısının bilinen yazılı tarihi 1655'dir. Bu yılın ilkbahar aylarında Malatya'ya gelen ünlü seyyah Evliya Çelebi 53 Bin kişinin yaşadığı şehirde, 7.800 meyve bahçesi ve 7 kayısı çeşidinden bahsetmektedir .Evliya Çelebi Malatya'nın "kırmızı, sarı, beyaz, sulu, etli'' adlarında kayısılarının olduğunu, bunları selelerle bahçeden eve getirirken sularını akıtmamak için akıtmamak için koşmaktan başka çaresinin olmadığını yazar. Daha da önemlisi sayısını ve hesabını kimsenin bilemeyeceği kadar çok olan zerdalisinden yığınlarla pestiller yapılıp bunların katar katar yüklerle ülke ülke taşındığını vurgular. Diğer taraftan 1617-1693 yılları arasında yaşamış olan Niyazi Mısri şiirlerinde meyve ağaçları ile donanmış Asbuzu'nun '' Cennete benzeyen çok güzel bir doğa parçası'' olduğundan bahseder. Alman Genelkurmay Başkanlığı da yapmış olan Moltke, Osmanlı Ordusuna çağdaş eğitim yöntemlerini , öğretmek üzere 1838 yılında geldiği Malatya'da kayısı , ceviz, erik ve dut ağaçlarıyla dolu Asbuzu'nun görülmemiş güzellikte bir yer olduğundan söz etmektedir. Meyvenin ve bilhassa kayısının Malatya için ekonomik önem kazanması Cumhuriyetin ilanı ile başlamıştır. Malatya'nın yerli tüccarlarından ''Hacı Sadi oğlu Mahmut Nedim'' 1923 yılında kayısıyı kükürtleyerek kurutur ve kükürtlemeyi çevresindeki çiftçilere öğretir. Kayısının hem uzun sure depolanması hem de kükürtleme ile birlikte albenisi arttığı için ülkemizi bir ağ gibi saran demiryolunun Malatya'ya gelmesi ile kayısının yurt içinde tanınması ve ekonomik önemi artar. Cumhuriyetin ilk yıllarındaki Malatya meyveciliğine ait sağlıklı bilgiler maalesef çok sınırlıdır. Malatya'nın meyvecilik potansiyeli Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü müdürü Prof. Dr. Gleisberg'in dikkatini çeker ve baş asistanı Lütfi Ükümen'i 1933 yılında Malatya'ya gönderir. Ülkümen'in 1933-1936 yılları arasında Malatya'nın meyve çeşitleri ile meyve üretim alanlarını inceleyerek yaptığı doktora çalışması bir kitap halinde 1938 yılında yayınlanır. Bu kitaptan 1930'Iu yıllarda Malatya'da Hacıhaliloğlu, Hasanbey , Çataoğlu, Hacıkız, Kurukabuk (Gavuraşısı), Koyunoğlu, Osmanonbaşı, Sarılok ve Turfanda kayısı çeşidinin uzun- kırmızı, yuvarlak-kırmızı ve beyaz-uzun olmak üzere 3 tipi bulunmaktadır. Kayısı konusunda diğer önemli bir bilgi ise 3 Temmuz 1930 yılında Malatya'da haftada bir yayınlanan Yeni Malatya gazetesinde bulunmaktadır. Haberde Malatya eski belediye başkanı Hacı Abdi Oğullarının Hasan Beyin bahçesinde halk tarafından Hasanbey adı verilen kayısının bir tanesinin 23 dirhem, 16 tanesinin ise bir okka geldiğinden ve meyvenin çok gösterişli olduğundan bahsedilmektedir. 1930'lu yıllarda Malatya'nın önemli meyve alanları Derme, Horata, Hatunsuyu ve Orduzu suyunun geçtiği alanlarda yoğunlaşmıştır. Pınarbaşı'ndan başlayıp Gündüzbey , İsmetpaşa, Kileyik, Barguzu, Tecde, Yukarı ve aşağı Banazı, Adafı, Çarmuzu ve Eskimalatya'yı içine alan yaklaşık 30 km uzunluğundaki alan meyve bahçeleri ile kaplıdır. Yine o yıllarda Derme suyu ile sulanan 60.000 dekar meyve bahçesinin büyük çoğunluğunun kayısı bahçesi olduğu bildirilmektedir . Ükümen'in çalışması ile Malatya'nın meyvecilik potansiyeli anlaşılanca 1917 yılında Türk-Alman işbirliği ile bugün ki Meyvecilik Araştırma Enstitüsünün yerinde ''Kayısı Üretme İstasyonu'' kurulur. Bu istasyon bölgedeki fidan dağıtımını yaparak Malatya'ya meyveciliğin gelişmesinde önemli bir görev üstlenir. Yoğun çalışmalar sonucunda bölgede yeni kapama meyve bahçeleri tesis edilir, hastalık ve zararlılarla mücadele yaygınlaşır, gübre ve kaliteli fidan kullanımı sonucu üretimde önemli artışlar meydana gelir. Bu zaman içerisinde bazı yıllar ekstrem iklim koşulları Malatya kayısısını olumsuz yönde etkiler. 1936, 1941, 1944 ve 1951 yıllarında şiddetli kış veya ilkbahar donları kayısı ağaçlarına önemli zararlar verir. Kayısı ağaçları dondan zarar gören çiftçiler 1960'lı yılların başında kayısı ağaçlarını sökerek yerine elma fidanı diker ve sebze yetiştiriciliği yapmaya başlarlar. Ancak 1970'li yıllarda kuru kayısı ihracatının artması ve ekonomik önem kazanması ile birlikte yeniden kayısıya dönüş başlar.